01 jun Het samengesteld gezin .. hoe?

Kinderen en nieuwe partners na een scheiding: het samengestelde gezin.

De gezinnen worden steeds groter, met kinderen die bij een biologische ouders, stiefouder of ouders van hetzelfde geslacht wonen. Huishoudingen vermenigvuldigen zich, bloedbroeders en -zusters wonen samen met “verkregen” broers en zussen. Het aantal opvoed- en referentiefiguren neemt toe. Enerzijds zou je kunnen zeggen dat kinderen en jongeren in samengestelde gezinnen  door de komst van nieuwe ouderfiguren extra hulpbronnen en referentiepunten krijgen, dan alleen wat ze van hun ouders zouden krijgen. Maar dat is vaak niet zo of dat wordt niet zo ervaren.

De dynamiek van samengestelde gezinnen en mogelijke implicaties

“Mijn vader verwaarloosde me altijd, hij was altijd op reis voor zijn werk. Toen scheidden mijn ouders en de nieuwe partner van mijn moeder kwam in ons huis wonen. Deze man is een echt voorbeeld geweest, een redding, ik zal hem altijd dankbaar zijn”.
Dit is een geval van een situatie waarin een nieuwe vaderfiguur die deel is gaan uitmaken van het leven van het kind, heeft bijgedragen tot de groei en de ontwikkeling van het kind. Wanneer dit niet het geval is, kunnen allerlei problemen in de samengestelde gezinnen de kop opsteken.

(lees verder onder de foto)

“Ik kan haar niet uitstaan!” roept Paul tegen zijn vader, “wat wil ze van ons? Ik heb al een moeder!” Of: “Laat hem met zijn eigen zaken bemoeien! Hij is niet eens mijn vader!”.
Deze voorbeelden illustreren het verzet van een 18-jarige jongen tegen de nieuwe vrouw van zijn vader en van een 15-jarig meisje tegen de partner van haar moeder. In deze gevallen vinden kinderen het, zoals vaak het geval is, moeilijk om de nieuwe partners te verwelkomen en te aanvaarden. Zij voelen zich niet op hun gemak, ze raken geïrriteerd, willen noch regels noch pogingen om nader tot hen te komen aanvaarden, laat staan de rol van de nieuwe partners te erkennen.

Er bestaat geen standaard regel die bij elke situatie kan worden toegepast, omdat in deze nieuwe gezinnen een veelheid van complexiteiten zichtbaar worden en ontstaan.

“We zijn met z’n allen pizza gaan eten, maar ik denk niet dat mijn kinderen graag met hem praten, ik begrijp ze ook wel,” zegt Angela over haar nieuwe partner.
Zij probeert haar nieuwe partner in het gezin te integreren, maar het is voor haar evenwel vanzelfsprekend dat zij de afwijzing van haar kinderen moet respecteren en moet begrijpen. “Het is lastig, soms voel ik me schuldig omdat ze hun vader in huis hadden gewild, en ik voel me machteloos tegenover hun afkeuring.”

Samengestelde gezinnen met kinderen

Vooral als de kinderen jong zijn, is het heel belangrijk om de nieuwe partner te helpen zich aan het nieuwe gezin aan te passen, in plaats van steeds te kiezen voor de kant en de mening van de eigen kinderen. Dit betekent niet dat je ongevoelig bent en geen begrip hebt voor de problemen die de kinderen ondervinden, maar wel dat je niet mag vergeten dat de kern van een gezin het evenwicht en het welzijn van de partners is.

Het geluk van een vrouw met haar nieuwe partner of haar ongerustheid of bezorgdheid omdat haar kinderen hem afwijzen, zoals in het bovengenoemde geval van Angela, zal namelijk ook een groot effect hebben op het welzijn van haar kinderen.
De nieuwe partner, die geconfronteerd wordt met de afwijzing van de stiefkinderen, kan daarentegen een gevoel van verlatenheid, uitsluiting en eenzaamheid ervaren of het gevoel hebben dat elke benadering van de kinderen van de partner verkeerd is.

Zelfs in deze situatie zijn er geen universele regels. “Ik heb geleerd op mijn tenen rond dit nieuwe gezin te lopen,” zegt Michel, “maar dat was niet gemakkelijk, omdat ik mij jarenlang moest zien te laveren tussen het aanvaarden van de begrijpelijke afwijzing van de kinderen van mijn nieuwe vrouw, een respectvolle en niet-invasieve houding en de voorzichtige pogingen die ik ondernam om geleidelijk een band met hen op te bouwen. Wat een gevecht! En als ik eerlijk mag zijn, wanneer je deel gaat uitmaken van een gezin heb je het gedoe van een kind dat niet eens van jou is en aan het begin in plaats van liefde krijg je ergernis en afwijzing,” zei hij sarcastisch.

Deze twee situaties maken duidelijk hoe moeilijk het is vanuit het oogpunt van de relatie om de kinderen en de nieuwe partner samen te brengen. Dit kan door alle betrokkenen als moeilijk ervaren worden: door de ouder van de kinderen, door de kinderen als ook door de “nieuwkomer” die zich bij een gezin voegt.

Pedagogische problemen

Het tweede meest voorkomende probleem betreft de opvoeding van de kinderen.

“Joep schreeuwt: “Wij staan geen snoep toe in ons huis! “Maar ik eet ze elke dag bij mijn moeder!” antwoordt Tess.
Dit voorbeeld toont een vader die zijn dochter uit zijn eerste huwelijk in het weekend mee naar zijn nieuw gezin neemt en verschil van mening heeft over de eetgewoonten van het kind. Elk huishouding heeft bepaalde regels, sommige huishoudingen hebben zelfs helemaal geen regels.

Hoe combineer je de verschillende opvoedkundige benaderingen en de talloze meningsverschillen, die je onmiskenbaar tegenkomt wanneer een kind in twee verschillende huishoudingen opgroeit?
Of het nu gaat om de opvoedstijlen of om relationele kwesties met de ex-partners of met de nieuwe partners, de houding van de volwassenen en de wijze waarop ze bewust zijn van de valkkuilen waarin ze kunnen stappen zijn bepalend voor de goede functionering van de kinderen en van het nieuwe gezin.

Kinderen creëren immers deze nieuwe gezinssituaties niet vrijwillig, maar komen er ongevraagd en ongewild in terecht. Ze zullen daarom het minder moeilijk hebben om zich aan de nieuwe situatie aan te passen, wanneer zij een “nieuwkomer” vinden die in staat is hun afwijzing te aanvaarden zonder het persoonlijk op te vatten, maar als een moment van onvermijdelijke overgang en waarschijnlijke evolutie.

Kinderen zullen gemakkelijker verschillende regels aanvaarden wanneer er volwassenen zijn die met elkaar kunnen praten, hun gezond verstand gebruiken en zich op elkaar afstemmen. Dit om te voorkomen dat de kinderen in verwarring worden gebracht door het gebruik van opvoedstijlen die te ver uit elkaar liggen. Het is daarnaast van essentieel belang dat na een scheiding de ouders hun oude conflicten niet blijven voort te zetten maar in plaats daarvan samen leren om hun partnerrelatie op een goede manier af te sluiten en op een positieve wijze aan hun ouderrelatie een nieuwe vorm te geven. Dit alles is niet vanzelfsprekend noch makkelijk. Schroom je daarom niet om aan tafel van professionals te schuiven en met de hulp van hun begeleiding de fundamenten van het nieuwe ouderschap en van het nieuwe gezien te leggen.

Met een warme groet,
Patrizia – Stief & Co Breda